De vergeten Sovjet-shuttle

Terwijl er een Amerikaanse shuttle staat te wachten tot ie gelanceerd mag worden duik ik eens in het verleden. Er was ten tijde van de koude oorlog immers nog een andere grote speler: de Sovjetunie. Hoewel veel beticht van imitatie heeft de voormalige Sovjetunie wel degelijk eigen dingen ontworpen, maar uiteraard goed gekeken hoe de toenmalige vijand het deed.

Een van die dingen was de Buran (of Бурáн: sneeuwstorm). Een shuttle welke veel leek op de Amerikaanse shuttle maar toch wat eigen dingetje van zichzelf had.

De Sovjetunie had eind jaren ’50 van de vorige eeuw al de behoefte aan een herbruikbaar lanceersysteem, het duurde echter tot de jaren ’60 voordat er een plan kwam. Dit plan werd echter overschaduwd door een ander project: dat van de Intercontinentale Ballistische Raketten (ICBM’s), dit project kreeg voorrang (want: koude oorlog) en dus kon het plan van de herbruikbare lanceersystemen weer in de kast.

Begin jaren ’70 was daar opeens het Shuttleprogramma van de Verenigde Staten waarop de Sovjetunie niets anders kon doen dan een antwoord geven op deze ontwikkeling. Dit resulteerde in het Buranprogramma. Voor dit doel werd in 1976 een bedrijf opgericht met de naam NPO Molniya (Научно Производственное Oбъединение Молния, wat zoveel betekent als Wetenschappelijke Productie-associatie Bliksem).  Dit resulteerde 4 jaar later tot de bouw van de eerste prototypes op schaal, dit gebeurde tussen 1980 en 1988. Tussentijds werd in 1984 het eerste vliegwaardige prototype gebouwd (model: OK-GLI), dit model was voorzien van straalmotoren zodat het vanaf een baan kon opstijgen om vervolgens in glijvlucht van grote hoogte te landen. Het totale aantal prototypes was groot, er waren levensgrote modellen voor hitte- en koudetests, vliegwaardige modellen, halfgebouwde modellen en uiteindelijk ook niet afgebouwde modellen.

Als lanceersysteem voor het project werd een 2-traps raket ontwikkeld door NPO Molniya, de Energía (Энергия). Gekozen werd voor een 2-trapsraket-ontwerp met een enorme voortstuwing (tot 32.000 kiloNewton) welke zelfs een aardige hoeveelheid groter was dan twee vaste brandstofraketten plus de motoren van de Amerikaanse Space Shuttle, de Buran had overigens géén eigen voortstuwing tijdens de lancering.

Op 15 november 1988 was hét moment supreme voor de Sovjetunie, toen werd model OK1-K1 onbemand gelanceerd en heeft gedurende ongeveer 3 uur in een baan om de aarde gevlogen om daarna geheel automatisch te landen op de landingsbaan van Baikonur. Dit was helaas ook de laatste vlucht van de Buran, het project werd wegens bezuinigingen en politieke strubbelingen geschrapt in 1993 om nooit meer te worden opgestart.

Van de Buran werd niets meer vernomen totdat deze in 2002 werd vernietigd door het instorten van de hangar waarin deze zich bevond, hierbij kwamen 8 mensen om het leven.

Van de 5 geplande productiemodellen zijn er, inclusief de Buran, uiteindelijk 2 vrijwel complete modellen over, de overige 3 zijn nooit afgebouwd. Beide modellen, de OK1-K2 en de OK2-K1, staan in het Cosmodrome van Baikonur. Een toch wel speciaal model, de eerdergenoemde OK-GLI is in 2002 gekocht door het Technikmuseum Speyer in Speyer (D) en staat daar tentoongesteld.

Een niet genoemd vliegtuig welke toch een vermelding waard is, is de Antonov 225. Dit grootste vliegtuig ter wereld werd ontworpen als transportvliegtuig voor de Buran, uiteindelijk werd dit model waarvan er maar één is gebouwd ingezet als vrachtvliegtuig en doet dit nog tot op de dag van vandaag.

Al met al was dit project toch eentje dat niet vergeten zou mogen worden, het had wel degelijk potentie.

Tot slot nog een kort filmpje van een van de testvluchten van de OK-GLI, een apart gezicht om een shuttle te zien opstijgen vanaf een normale baan als je jaren gewend bent een Amerikaanse shuttle te zien opstijgen met behulp van raketten.

[flashvideo file=https://geduldloos.com/wp-content/uploads/Bourane_OK-GLI.flv /]